NHÀ THỜ PHẠM PHÁO – MỘT TRONG 3 NƠI TRUYỀN ĐẠO ĐẦU TIÊN TẠI VIỆT NAM

Nhà thờ Phạm Pháo là một trong số ít nhà thờ cổ làm bằng gỗ lim được bảo quản gần như nguyên vẹn với lối kiến trúc độc đáo. Nơi đây thuộc Quần Anh, một trong 3 nơi truyền Đạo đầu tiên tại Việt Nam.

Nhà thờ Phạm Pháo, giáo xứ Phạm Pháo, hạt Quần Phương, địa phận Bùi Chu

(xã Hải Minh, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định)

Quý khách về thăm và mua hàng đồ gỗ mỹ nghệ tại tại làng nghề truyền thống Hải Minh (huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định) sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của quần thể 13 nhà thờ Công Giáo. Trong đó, Nhà thờ Phạm Pháo là nhà thờ lâu đời nhất với vẻ đẹp hài hòa độc đáo bởi những nét trạm chổ mang đậm nét văn hóa Việt hòa quyện đan xen với họa tiết Gothic của các nhà thờ tại Châu Âu.

Xin được hân hạnh giới thiệu khái quát về Phạm Pháo và  Nhà thờ Phạm Pháo như sau:

    I. Giáo xứ Phạm Pháo – một trong 3 nơi được truyền Đạo đầu tiên tại Việt Nam

Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục ghi lại:  Vào tháng 3 năm Nguyên Hòa thứ nhất (1533) đời Lê Trang Tông, có Giáo sỹ I-Nê-Khu tới Ninh Cường (huyện Trực Ninh ngày nay), Quần Anh ( Hải Hậu) và Trà Lũ (Bùi Chu -Xuân Trường) để truyền đạo Gia – Tô. Giáo hội Công Giáo Việt Nam ghi nhận đây là 3 địa danh đầu tiên được truyền Đạo Công Giáo tại Việt Nam.

Năm 1533, Khi Giáo Sỹ  I – Nê – Khu tới truyền Đạo  tại  Quần Anh. Tại thôn Bắc Cường xã Quần Anh( ấp đầu tiên hình thành lên huyện Hải Hậu ngày nay)  có hai dải đất bồi hình khẩu pháo được gọi là làng Pháo Đông và làng Pháo Tây. Tại làng Pháo Tây, có 15 gia đình với 45 nhân khẩu theo Đạo, họ tập hợp nhau lại để dựng ngôi Nhà Nguyện bằng tre nứa lá. Vì hầu hết những người trong làng đều là họ Phạm, nên khi xây dựng xong Nhà Nguyện, mọi người đã nhất trí đặt tên là Nhà Thờ  Phạm Pháo. Từ đó, làng Pháo Tây cũng được gọi luôn là làng Phạm Pháo (làng Pháo Đông hiện nay vẫn còn, những người ở đây theo đạo Phật).

                      Khoảng năm 1511 một số con cháu dòng họ Phạm đến cư trú tại làng Pháo Tây,

                     Sau năm 1533 theo Đạo, khi xây dựng nhà thờ, đặt tên là Nhà Thờ Phạm Pháo

Năm 1670, Hội Thánh Việt Nam đã họp Công Đồng lần đầu tiên tại Phố Hiến (Hưng Yên) dưới sự chủ tọa của Đức Cha Pierr Lamberit de la Mott, Công Đồng đã đưa ra chương trình hành động gồm: đào tạo chúng sinh và chia giáo xứ.

Theo đó bà con giáo dân đã làm đơn đệ trình và Giáo Xứ Phạm Pháo được công nhận là giáo xứ vào năm 1685, nhận Thánh Phê rô làm Quan Thày.

Từ đây, Phạm Pháo phát triển thành một giáo xứ rất lớn, đến cuối Thế Kỷ 18 và nửa đầu thế kỷ 19, Phạm Pháo đã có 11 giáo họ trực thuộc trên địa bàn 6 xã của 2 huyện là Hải Hậu và Trực Ninh ngày nay,  như: giáo họ Hai Giáp, Quần Vẽ (Hải Anh); Phạm Rị (Hải Trung);  Nam Đường Thượng, Nam Đường Hạ, Tùng Phương (Hải Đường); Đất Đạo (Trực Đại); Tùng Nhì ( Trực Thắng); Phương Đê, Trại Đáy, Thủy Cơ (Hải Minh). Một số giáo họ lớn đã được tách ra thành các giáo xứ  như : giáo xứ Hai Giáp (1907), giáo xứ Phạm Rị (1944)…

Cuối Thế Kỷ 19 và trong Thế Kỷ 20 đã thành lập thêm các giáo họ mới như: Tân Bồi, Trung Hòa, Nam Hòa, Tây Hòa, Bắc Bồi, An Hòa, Đông Hòa, Phương Nam, Phương Minh.

Sau khi các giáo họ lớn được tách ra thành lập các giáo xứ, Giáo xứ Phạm Pháo ngày nay có các giáo họ là: Giáo họ Phương Đê, giáo họ Trung Hòa, giáo họ Phương Nam, giáo họ Phương Minh. Các giáo họ này đều nằm trên địa bàn xã Hải Minh.

Nhà Thờ Phạm Pháo: khởi công năm 1895 – khánh thành năm 1905

II. Nhà thờ Phạm Pháo – Một công trình kiến trúc cổ độc đáo

Nhà thờ Phạm Pháo được xây dựng lần đầu tiên vào trước năm 1670 bằng tre nứa lợp lá.

Xây dựng  lần thứ 2  vào khoảng năm 1800 bằng gỗ 5 gian.

Xây dựng lần thứ 3 là ngôi Nhà Thờ hiện nay, khởi công năm 1895, hoàn thành năm 1905. Ngôi Nhà Thờ này được đại tu vào năm 2002-2003 nhưng vẫn đảm bảo nguyên vẹn kiến trúc ban đầu mà cha ông đã để lại.

Nhà Thờ được làm  bằng gỗ lim 9 gian, lợp ngói Nam với kiến trúc thuần Việt:  chiều dài 40m x rộng 18,5m. có 36 chiếc cột, trong đó 18 chiếc cột cái đường kính 80 cm cao 9m, 18 cái cột quân đường kính 60 cm cao 7m.

Đặc biệt Nhà Thờ có 9 bộ vì được các nghệ nhân lành nghề điêu khắc tinh xảo,  trong đó 8 bộ vì  trạm chổ Long Ly Quy Phượng. Mỗi bộ vì có 27 đấu rế và 48 con rồng khắc nổi hai mặt với đường nét hòa quyện thật tinh tế, nên  có thơ để lại  rằng:

Ai về Phạm Pháo tham quan

Thánh Đường cân đối thấy lòng ngất ngây

Tám vì  trạm chổ đẹp thay !

Rồng bay uốn khúc như mây bầu trời

Hai bảy đấu rế ai ơi !

Tám vì đều thế sáng tươi thánh đường

Phục tài tiên tổ kỷ cương

Sao mà đẹp thế ngát hương xa gần

(Thơ trích trong Kỷ Yếu Phạm Pháo, biên soạn năm 2004)

 

 

XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN QUÝ KHÁCH ĐÃ DÀNH THỜI GIAN ĐỌC BÀI CHUYÊN SAN NÀY

KÍNH CHÚC QUÝ KHÁCH VÀ GIA ĐÌNH  MẠNH KHỎE – HẠNH PHÚC –  PHÚ QUÝ THỌ KHANG NINH